Historycznie rzecz biorąc, powojenne żeglowanie w Jacht Klubie AZS trwa już 60 lat. W tym czasie trzykrotnie zmienił się status organizacyjny naszego klubu. Zmieniali się także ludzie, chociaż sporo ich pozostało, wciąż czynnie uczestnicząc we wszelkich żeglarskich przedsięwzięciach.
Te 60 lat można podzielić na trzy okresy:
1945-1949 – działalność Wrocławskiego Oddziału Akademickiego Związku Morskiego,
1949-1979 – działalność Sekcji Żeglarskiej Akademickiego Zrzeszenia Sportowego i Jacht Klubu przy Zarządzie Środowiskowym,
1979-2006 – działalność Jacht Klubu AZS Wrocław jako specjalistycznego Klubu, w ramach struktury AZS, podległego Zarządowi Głównemu AZS.
Za oficjalną datę rozpoczęcia działalności żeglarskiej przez studentów jedynej wówczas uczelni Wrocławia Uniwersytetu i Politechniki przyjmuje się dzień 24 stycznia 1946 roku. W tym dniu Zarząd Wrocławskiego Oddziału AZM zatwierdził tymczasowy statut AZM we Wrocławiu. Natomiast tymczasową lokalizację otrzymał w budynku przy ul. Norwida 11. Prezesem pierwszego Zarządu został Bolesław Dziadek. Pierwszym bosmanem przystani przy ul. Wyspiańskiego 24 był Józef Majda, góral spod Limanowej.
Akademickie żeglowanie we Wrocławiu było i jest nieodłącznie związane z Przystanią przy Wybrzeżu Wyspiańskiego 40, położoną naprzeciw Gmachu Głównego Politechniki.
Na początku działalności z dna Odry oraz z gruzów przystani wydobyto wiele wraków poniemieckich łodzi, na których rozpoczęto żeglowanie.
Wiosną 1949 roku odkryto na przystani Ligi Morskiej przy ul. Na Grobli (obecnie ZHP), na lewym brzegu Odry, jacht kilowy. Planowano rejs tym jachtem do Szczecina, aby dokonać w stoczni remontu. Niestety, podczas holowania do Szczecina kadłub uległ zgnieceniu w śluzie w Kostrzynie. Tym samym utracono szansę na własny jacht morski.
Odnosiliśmy również sukcesy sportowe. Teresa Dudzic uzyskiwała wielokrotnie tytuł mistrzyni Polski w klasie H, a wraz z Ewą Myszkowską tytuł bojerowej mistrzyni kraju. W Mistrzostwach Polski Jachtów Morskich w 1953 roku załoga wrocławskiego AZS zdobyła 2. (Teresa Dudzic, Ewa Myszkowska, Karmena Stańkowska) i 3. miejsce (Bogdan Dacko, Zbigniew Badura, Jacek Maciejowski, Stanisław Wolański). Rok później Karmena Stańkowska zajęła 2. miejsce w Mistrzostwach Polski kobiet, a z załogą żeńską zajęła 6. miejsce (na 20 uczestników) w mistrzostwach klasy DZ na Gople. Wśród regatowców zaczął się w tym czasie wyróżniać finista Lech Poklewski Pipsztok, późniejszy olimpijczyk z Meksyku.
W tym okresie zaczęto również organizować żeglarski trójmecz AZS Kraków-Wrocław-Śląsk. Zawody odbywały się w Bagrach (Kraków), Dzierżnie (Śląsk) i na Osobowicach (zimowisko barek) we Wrocławiu. Zimą tradycyjnie organizowane były przez ZG AZS obozy bojerowe w Giżycku.
W następnych latach przybywało łodzi regatowych, natomiast stare, poniemieckie jachty turystyczne uległy kasacji. Żeglarstwo morskie zaś do roku 1956 było dla żeglarzy niedostępne. Pierwszy rejs morski zorganizowany przez ZG AZS odbył się na jachcie Krzyż Południa pod komendą Włodzimierza Głowackiego, a wśród załogi znaleźli się Wojciech i Tomasz Szepietowscy oraz Kazimierz Stańkowski.
Członkowie Klubu pływali na różnych jachtach (Saturn, Mariusz Zaruski, Witeź, Pietrek). Dopiero zwodowanie Josepha Conrada w roku 1958 przez Zarząd Główny AZS otworzyło nowe możliwości przed żeglarzami z Wrocławia. Efektem tego był szereg zdobytych patentów sternika morskiego i kapitańskich. W Warszawie uzyskała go Terasa Dudzic (1961), zaś pierwszy na Dolnym Śląsku patent kapitański zdobyła w roku 1961 Karmena Stańkowska.
Jednocześnie co roku odbywały się rejsy mazurskie na sprzęcie ZG AZS; w Wilkasach na Omegach oraz jachtach kilowo-mieczowych. Z Wrocławia odbywały się różnego rodzaju spływy klubowej floty śródlądowej – Odrą na rozlewisko Bajkał, czy też w dół Odry do Głogowa, skąd dalej jachty były transportowane koleją na Jezioro Sławskie.
W dalszym ciągu odbywały się systematyczne szkolenia na czarterowanych jachtach Jurand, Chrobry i Bolko. Zwiększała się własna wykwalifikowana kadra kapitanów i sterników. Brak własnego jachtu morskiego ograniczał rozwój, toteż członkowie klubu byli skazani na bardzo skromne przydziały z akcji centralnej AZS lub okazjonalnie na innych armatorów. W latach 1965 – 1972 odbywała się wymiana żeglarska ZG AZS z Centre Nautigue des Glenans (Francja), jednej z bardziej znanych szkół żeglarskich we Francji. W tych wymianach brali udział między innymi: Jacek Maciejowski, Jadwiga Maciejowska, Karmena Stańkowska oraz Ilza Trinczek i Rainer Pietrasik.
W roku 1967 z inicjatywy działaczy Klubu Mariana Hołowni i Jana Mejera ogłoszono konkurs na zdjęcia o tematyce żeglarskiej pod nazwą Żagle 67. Inicjatywa ta od samego początku spotkała się z dużym zainteresowaniem i poparciem WrOZŻ i AZS we Wrocławiu. Ze statystyki wynika, że odbyło się nieregularnie 9 konkursów wraz z wystawami nagrodzonych prac (1967 – 1986).
W międzyczasie, w roku 1968, powstało Koło Morskie – specjalistyczna komórka Klubu stanowiąca podstawę morskich poczynań, koncentrująca się na organizacji pływań morskich. Kursy teoretyczne i regularne spotkania czwartkowe Koła Morskiego, na które zapraszano słynnych żeglarzy, wzmagały zainteresowanie morzem. Odczuwano coraz dotkliwiej brak własnego jachtu morskiego.
Interesującym wydarzeniem roku 1969 było powstanie Koła Kapitanów, które postawiło sobie za zadanie podnoszenie kwalifikacji kierowników statków sportowych poprzez prelekcje, pogadanki i wspomnienia z rejsów. Na jesiennym spotkaniu Koła Kapitanów wybierany był Rejs Roku. Zebranie założycielskie odbyło się w dniu 01.01.1969 na przystani Jacht Klubu przy ZŚ AZS we Wrocławiu. Przewodniczącym Koła Kapitanów został Jerzy Mikulski, sekretarzem Marian Hołownia, zaś do grupy założycielskiej należeli: Karmena Stańkowska, Zdzisław Jackowski, Cezary Jakimowicz, Eugeniusz Kuźniewski i Wiesław Niemira.
W 1970 roku zawiązano pod kierownictwem Mariana Hołowni komitet budowy jachtu pełnomorskiego. Po długotrwałych debatach zamówiono w Stoczni Jachtowej im. Leonida Teligi jacht typu Arcturus II. Dzięki hojności wrocławskich uczelni i władz miasta, PZŻ i ZG AZS jacht został zwodowany w 1974 r. W wyniku ogólnowrocławskiego plebiscytu jacht otrzymał nazwę Ballada.
Większość rejsów na jachtach klubowych w tym czasie miało charakter szkoleniowo-stażowy, lecz w każdym sezonie organizowano także dalszą wyprawę na Balladzie. Tak w roku 1975 Ballada z kapitanem Pietrasikiem płynie do Danii i Szwecji. W tym roku również rozpoczynają się przygotowania (Piotr Kanafa, Krzysztof Starczyk) do rejsu Dunajem.W latach 70. nabrała impetu również śródlądowa działalność szkoleniowa i rekreacyjna. Najpierw Apsik, Gapcio, Śpioszek (Ramblery), Szanta (typu Necko), a później Urwis, Birkut, Lechu (Nash) oraz Moana (Wenus) umożliwiły turystykę żeglarską. Oprócz obozów szkoleniowych na Omegach, organizowano czartery indywidualne i obozy turystyczne na Mazurach i na Zalewie Szczecińskim.
W roku 1976 Ballada płynie do Szkocji (kapitanWacław Petryński) z przejściem przez Kanał Kaledoński.
W roku 1978 podniesiono banderę na Nereusie (Nefryt), a wkrótce w tym samym roku na Bagateli (Carter 30) sfinansowanej przez Urząd Wojewódzki we Wrocławiu.
W dniu 25.10.1978 Koło Kapitanów zmieniło swoją nazwę na Bractwo Szyprów. Stało się to na XIV spotkaniu, w którym uczestniczyli klubowi kapitanowie: Janusz Sydow,Wacław Petryński, Stanisław Cisek,Rainer Pietrasik, Karmena Stańkowska, Jan Mejer, Maciej Spasowski i Marian Hołownia.
W roku 1979 Jacht Klub przy Zarządzie Środowiskowym AZS przyjmuje nazwę: Jacht Klub AZS Wrocław. Komandorem Klubu został Marcin Michalak.
10 czerwca 1979 Ballada wyrusza do Stanów Zjednoczonych na dwusetną rocznicę śmierci generała Kazimierza Puławskiego. Był to rejs dwuetapowy z wymianą załogi w Nowym Jorku (kapitanowie Janusz Mariański i Wacław Petryński). W 1979 roku dostał wyróżnienie Głosu Wybrzeża jako Rejs Roku 1979.
Remonty zimowe jachtów morskich prowadzone były na Przystani we Wrocławiu. Było to możliwe dzięki pomocy PP Żegluga na Odrze, które przewoziło jachty w dół Odry na barkach załadowanych węglem, a ze Szczecina w górę Odry – rudą żelaza.
W czerwcu 1980 roku wyrusza Ballada (kapitan Jan Mejer) w swój pierwszy północny rejs wokół Islandii z przekroczeniem Kręgu Polarnego i pokonaniem cieśniny Pentland Firth.
Na przełomie 1980 i 1981 roku Janusz Mariański odbył na Bagateli samotny rejs na Karaiby. Za tę odważną i trudną wyprawę uhonorowany został nagrodą Głosu Wybrzeża za Rejs Roku 1981. Rok 1981 zaowocował również wyprawą samochodową na jeziora fińskie.
Rok 1983 to rejs Balladą do Szkocji z kapitanem Janem Mejerem, z przejściem Kanału Kaledońskiego (pierwsze przejście w roku 1976, drugie 1979).
We Wrocławskiej Stoczni Rzecznej, w październiku 1983, położono stępkę pod budowę nowoczesnego jachtu oceanicznego typu Rigel. Nad budową jachtu czuwała 20-osobowa Społeczna Rada Patronacka Budowy Jachtu Morskiego pod przewodnictwem Bogdana Kleszczewskiego (ówczesnego sekretarza KW PZPR).
W 1984 roku w Operacji Żagiel w Kanadzie wzięła udział Ballada. Pierwszy etap rejsu ze Świnoujścia do Quebek poprowadził kapitan Andrzej Rościszewski. Odcinek rejsu z Quebek rzeką Św. Wawrzyńca do Kingston poprowadził kapitan Wierzbicki. 21 lipca dowodzenie jachtu przejął kapitan Krzysztof Starczyk. W Cherbourgu jacht przejęła następna załoga pod dowództwem kapitana Sławomira Biłozora. Zakończenie rejsu nastąpiło w Świnoujściu.
W połowie lat 80. Klub przeżył czas maksymalnego rozwoju, kiedy to liczba członków osiągnęła 800-1000 osób. Klub dysponował pokaźną własną flotą, kadrą oficerską i instruktorską, prowadzono na szeroką skalę akcję szkoleniową, rejsy morskie i turystykę śródlądową. Siła Klubu leżała w posiadaniu własnej przystani, sali klubowej, w indywidualnym i zbiorowym działaniu członków spędzających w Klubie w pracy przy jachtach niejednokrotnie cały wolny czas. Klub, odwzajemniając się miastu za znaczną pomoc, organizował coroczną imprezę Wrocławskie Żagle, popularyzującą Odrę i żeglarstwo.
W roku 1986 Klub obchodził swoje czterdziestolecie. Wybrany został nowy zarząd Klubu, komandorem został Józef Jastrzębski.
Z okazji czterdziestolecia na zaproszenie komandora Józefa Jastrzębskiego przybyło wielu byłych komandorów klubu.
Wreszcie nastąpił kulminacyjny moment. Zakończono budowę jachtu oceanicznego Panorama, który w ładowni barki przybił do nadbrzeża Klubu, gdzie nastąpiło symboliczne podniesienie bandery.
W 1987 roku – nowo zwodowana Panorama, dla której Wrocław jest portem macierzystym – wyruszyła na wyprawę dookoła świata połączoną z udziałem w Operacji Żagiel ’88 w Sydney. Start do pierwszego etapu rejsu dookoła świata rozpoczął się 14 maja 1987 roku w Szczecinie z wymianą załóg w Sydney (kapitanMarcin Michalak orazRemigiusz Trzaska)
W roku 1989 Panorama wyruszyła na następne wyprawy: w 1989 roku opłynęła
Wyspy Brytyjskie i wzięła udział w obchodach 200-lecia Rewolucji Francuskiej w Rouen.
Wśród licznych rejsów Bagateli należy zwrócić uwagę na rejs na Wyspy Owcze w 1989 roku.
W roku 1992 Panorama płynie na drugą stronę Atlantyku, by wziąć udział w Grand Regatta Columbus’92, płynąc szlakiem Kolumba (kapitan Zdzisław Jackowski oraz Jerzy Sydow).
W dniu 19 września 1992 Ballada wraca ze swojego ostatniego rejsu i cumuje w Szczecinie-Dąbiu. Ten ostatni rejs prowadził kapitan Zbigniew Huzar. Tym samym Ballada zakończyła swoją służbę dla Jacht Klubu AZS Wrocław. W 1994 roku, po dwudziestu sezonach pływania, zmuszeni stanem technicznym wymagającym remontu kapitalnego oraz brakiem na niego funduszy podjęliśmy decyzję o sprzedaży Ballady – wzruszającego symbolu wrocławskiego żeglarstwa morskiego.
W latach 1990-1995 Bagatela pływała po akwenach Morza Śródziemnego od Kornatów i Wenecji na Adriatyku po Maltę, Wyspy Liparyjskie, Sycylię, Korsykę, by w końcu powrócić Rodanem, Saoną, Renem i Odrą na klubowe nadbrzeże.
Początek lat 90. to niezwykle trudny dla Klubu okres kryzysu, walki o przetrwanie i pozostanie w budynku AZS, przejście z bezpłatnych form korzystania ze sprzętu na bardziej komercyjne. Wszystko to oraz konkurencja innych form turystyki i rekreacji spowodowały spadek liczebności aktywnych członków Klubu (360 osób w 1996 roku). W tym okresie zmienia się także struktura organizacyjna Klubu
Trudne zadanie transformacji klubowej w latach 90. realizowane było przez Zarząd kierowany przez komandora Andrzeja Janusza Myrtę i wicekomandora Janusza Grynkiewicza, nie bez pewnych osiągnięć. W tym czasie pozyskano teren obok przystani, trwała budowa kilku jachtów śródlądowych, przeprowadzono remonty kapitalne Nereusa i Szanty oraz okresowy Bagateli. Utrzymano sprawność jachtów śródlądowych i morskich, co w znacznym stopniu było zasługą wieloletniego bosmana Kazimierza Mędrzejewskiego. Funkcjonowanie Klubu w tym czasie było możliwe głównie dzięki sponsorom oraz administracji rządowej, którzy wspierali Klub finansowo.
Jacht Klub AZS Wrocław od wielu lat zaangażowany jest w propagowanie żeglarstwa sportowego. Aktualnie prowadzone są sekcje młodzieżowe w klasach przygotowawczych Optymist i Cadet oraz w klasie Europa i Laser. Do kształcenia młodych adeptów trudnej sztuki żeglowania powołana została przy JK AZS szkółka żeglarska Uczniowski Klub Sportowy – Żeglarz. Działalność sekcji sportowych wspierają głównie rodzice dzieci. Zawodnicy znajdujący się w kadrze wojewódzkiej młodzików oraz juniorów mogą liczyć na dofinansowanie ze środków UKFiS. Zawodnicy Klubu od bardzo wielu lat są dostrzegani na arenie ogólnopolskiej jak i światowej. Przykładem jest Arkadiusz Terczyński, Paweł Florek, Krzysztof Terczyński w klasie 420, oraz zawodnicy klasy Cadet: 1989 r.-Anna Siniuta i Kamila Szymanowska, będąc w kadrze Polski, 1999 r.- Bożena Skut srebrny medal na Olimpiadzie Młodzieży, 2001r.- Michał Wysocki 8. miejsce na Mistrzostwach Europy, 2002 r.-8. miejsce na Mistrzostwach Świata oraz srebrny medal na Olimpiadzie Młodzieży,Beata Skut-srebrny medal na Olimpiadzie Młodzieży. Trenerami naszych zawodników byliBogumił Skut, Józef Racek i Ryszard Wojtysiak.
Klub na koniec każdego sezonu organizuje regaty Oldbojów, w czasie których pływamy na Optymistach. W zawodach biorą udział rodzice naszych zawodników, trenerzy oraz nasi byli zawodnicy, którzy ukończyli 30 rok życia, a także kapitanowie klubowi.
W roku 2002 odbyła się pierwsza wyprawa członków Klubu na Spitsbergen zorganizowana przez kpt. Piotra Kuźniara na prywatnym jachcie Nereus II (Carter 30) uhonorowana nagrodą Bractwa Szyprów. Jednym z etapów powrotnych był damski rejs na trasie Alesund (Norwegia) do Edynburga, którego organizatorem była Ewa Skut. Był to pierwszy rejs z damską załogą w historii Dolnego Śląska.
Rok 2003 to rejs drewnianymi Omegami (Bałamut i Drań) wzdłuż polskiego wybrzeża pod dowództwem Rafała Stańca. W tym roku odbył się także pierwszy klubowy rejs na Jan Mayen i do brzegów Grenlandii Piotra Kuźniara na jachcie Nereus II. Także w jednym z etapów nasze damy pokonały Morze Norweskie, płynąc ze Szkocji poprzez Wyspy Owcze do Islandii, co zostało wyróżnione przez Bractwo Szyprów Rejsem Roku.
W roku 2004 Panorama wyrusza do brzegów Antarktydy i dookoła Ameryki Południowej.
Rok 2006 odznaczył się również znacznymi sukcesami. Panorama dotarła poza 82ºN oraz do Ziemi Franciszka Józefa, po wielu latach przerwy zorganizowano studencki rejs po Mazurach. Zawodnicy Jacht Klubu oraz UKS Żeglarz zdobywali czołowe miejsca na arenie sportowej, regularnie odbywały się także spotkania czwartkowe.
Rok 2006, znaczący dla całej społeczności klubowej, to 60 lat ciężkiej i satysfakcjonującej pracy Zarządu i członków klubu, znaczonych rejsami i wyprawami zakończonymi pełnym sukcesem.
Jacht Klub jest klubem silnym dzięki wypróbowanemu zespołowi, w którym w dalszym ciągu działają żeglarze pamiętający czasy zrujnowanej przystani nad Odrą w roku 1949.
Mamy nadzieję, że duch ożywiający pokłady klubowych jachtów od Eola po Panoramę, długo jeszcze nie pozwoli zniknąć z jezior, mórz i oceanów proporczykowi Jacht Klubu AZS Wrocław, a wiatr dalej będzie grał na wantach klubowych jednostek naszym kolegom i następcom.
Ewa Skut
Fotografie: Jan Mejer, Marek Trzeciakowski, Rainer Pietrasik.
Historia Jacht Klubu na podstawie:
Rainer Pietrasik, artykuł Historia Jacht Klubu AZS w: Dziedzictwo morskie i rzeczne Polski str. 212-233, wyd. Politechnika Wrocławska Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, Wrocław 2006.
Wydawnictwa FOMT są do nabycia:
HP Nadbór, 50-370 Wrocław, Wybrzeże Wyspiańskiego górny awanport śluzy Szczytniki,
